Bu yazıda Metaverse'ün ne olduğunu, tarihini ve gelişimini ele alacağız.
{getToc} $title={Table of Contents}Giris
Facebook'un ismini Meta olarak değiştireceğini duyurduktan sonra her geçen gün popülerliği artan Metaverse nedir? Dünya tarihinde büyük olaylar, büyük fikirler veya popüler terimler her zaman hatırlanır. Sanal dünya, AR (artırılmış gerçeklik), NFT vb.leri terimler son yıllarda çok popülerdi. Metaverse terimi de bu trend ortamından nasibini alarak yükselişe geçti ve bir çok kişinin konuştuğu tartıştığı bir akım haline geldi.
Şimdi düşünüyoruz ve tartışıyoruz. Metaverse hayatlarımızı nasıl etkileyecek? Ne zaman kullanmaya başlayacağız? Metaverse kripto para birimleri nelerdir? Sizlere bu yazıda bunlardan bahsedeceğim.
Detaylar içeriğimizde, keyifli okumalar!
Metaverse Terimleri
Konudaki karmaşık terimleri anlamak için Blokzincir Terimleri Sözlüğüne bakabilirsiniz.
Metaverse Nedir?
"Meta-Evren" in yani ingilizce çevirisiyle Meta ve Universe sözcüklerinin kısaltması olan "Metaverse", gerçek ve sanalın bir bilim kurgu vizyonunda birleştiği ve insanların farklı cihazlar arasında hareket etmesine ve sanal bir ortamda iletişim kurmasına izin verdiği dijital bir dünya. Pratik anlamda, artırılmış ve sanal gerçeklik ürün ve hizmetlerini ifade ediyor.
Metaverse insanların bir araya geldiği, eğlendiği, çalıştığı ve bir hayat veya bir hayat kesitini yaşadığı sanal dünyalar olarak tanımlayabiliriz.
Metaverse veya Türkçe tabiriyle "Sanal-Öte Evren", geleneksel kişisel bilgisayarların yanı sıra sanal ve artırılmış gerçeklik cihazları aracılığıyla kalıcı çevrimiçi 3 boyutlu sanal ortamları destekleyen, İnternet'in varsayımsal bir yinelemesidir.
Metaverse, bilgisayarlar, android cihazlar ve 3D cihazlar sayesinde insan bilişinin yapay bir fiziksel ortama dâhil olmasını sağlamaktadır. Metaverse iletişim perspektifinden yeni bir gerçeklik, anlam dünyası ve iş birliği fırsatları sunan; kültürel, entelektüel ve ekonomik üretim için alt yapı ve etkileşim olanakları tanıyan; farklı gelişmiş teknolojilerin eş zamanlı ve entegre bir biçimde kullanıldığı; siber toplumsal bir düzlem şeklinde tanımlamak mümkündür.
Metaverse kavramı içerisinde bütün teknolojileri barındıran bir kavramdır. Blokzincir teknolojilerini interneti, sosyal ağları, video oyunlarını, sanal gerçeklik, artırılmış gerçeklik, uzatılmış gerçeklik teknolojilerini, nesnelerin interneti (IoT) 5G ve tabiki yapay zeka. Hepsi Metaverse ile bir bütündür ve geçmişte teori olan bu kavram artık hayata geçirilebilecek düzeyde.
Metaverse evrenindeki bulunan kişiler gözlükler, giysiler ve çeşitli cihazlar ile bu paralel dünyaya erişim sağlıyorlar.
Bugün dünyadaki en önemli Metaverse yatırımcılarının başında sanal gerçeklik cihazları üzerine çalışan Oculus şirketini 2 milyar dolara alan Facebook gelmektedir. Nitekim Facebook bu alanda Microsoft gibi önemli yazılım şirketleriyle iş birliği anlaşmaları imzalamıştır.
Roblox gibi oyun platformları da bu alanda büyük ARGE yatırımları yapmaktadır. Ayrıca Sony PlayStation VR Teknolojisi ile Metaverse alanında neler yapacağı merak konusu.{alertSuccess}
Metaverse Market Map
Atıf: Jon Radoff - Metaverse Market Map, CC BY 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=114551452
Metaverse'in Tarihi Gelisimi
Metaverse kavramı ilk kez Neal Stephenson' ın 1992 yılında yayımladığı bilimkurgu romanı Snow Crash' de ortaya çıkmıştır.{alertInfo}
Snow Crash romanında gelecekte internetin neye benzeyebileceği hakkında varsayımlar yürütülüyor.
Metaverse kavramı kurgusal bir dünyayı nitelemiştir. Nitekim Metaverse kavramı, ortaya atıldığı ilk dönemlerde aşırı abartılı ve spekülatif bir gelecek perspektifi olmakla eleştirilmiştir.
Özellikle Facebook'un konuya ilgi duymaya başlamasıyla kavram daha da ön plana çıkmıştır. Romanda insanlar avatarları ile dünyaya paralel Metaverse dünyasında yaşıyor.
Nitekim elinde büyük bir veri havuzu olan Facebook, milyonlarca insanın meta verilerine sahiptir. Bu da yapay zekâ temelli bir yapay dünyanın, insanların bireysel sınırlarını tehdit edeceği endişesini doğurmuştur.
Metaverse, sanal bir kamusal alan oluşturmayı vadetmektedir. Bu kamusal alanın sanal para birimleri bugün hâlihazırda kripto para piyasasında işlem görmektedir. Bu açıdan kavram internetin geleceği olarak görülmektedir.
Metaverse adı verilen bu yapay evrene ilk giriş yapan şehir ise Seul kentidir.{alertWarning}
Bu teknoloji yeterince geliştiği takdirde, insanlar edindikleri sanal gerçeklik cihazları sayesinde alışveriş yapma, sinemaya gitme, kafede zaman geçirme gibi pek çok eylemi fiziksel bir çaba harcamaksızın yapma fırsatına erişecektir. Hatta 2020 yılında ünlü rap sanatçısı Travis Scott Fortnite platformu içerisinde Metaverse ortamında sanal bir konser düzenlemiştir.
WEB 3.0 ile birlikte, insanlar zaten dijital platformlar yoluyla çevrimiçi olarak birbirleriyle iletişim kurabiliyorlar.
Ancak Metaverse fikri, insan etkileşimlerinin boyutunu bundan çok daha farklı bir yere taşımayı planlıyor. İnsanlar, Metaverse sayesinde kendilerini, sanal gerçeklik veya artırılmış gerçeklik yoluyla dijital bir evren içinde bulabilecek ve bu evrenin içinde kaybolabilecekler.
Sanal gerçeklik teknolojisi şu an için çoğunlukla oyunlarda kullanılıyor.
Ancak Metaverse, sanal gerçekliğin ve artırılmış gerçekliğin kullanımını önemli derecede genişletecek. Yani bu dijital evrende, muhtemelen üç boyutlu bir avatar yaratılarak; çalışmak, gezmek, oyun oynamak, konsere gitmek, alışveriş yapmak gibi birçok günlük aktiviteyi yerine getirmenin mümkün olması bekleniyor. Ancak bunların şu an için sadece bir hayal olduğunu belirtmekte fayda var.
Matrix evrenini hepimiz biliyoruzdur herhalde. İşte Metaverse özünde Matrix gibi sanal bir evreni ifade eder. Tıpkı Matrix' te olduğu gibi Metaverse de size o evrende yaşama, çalışma ve kazanma gibi imkanlar sunar.
Elbette Matrix kadar ayırt etmesi neredeyse imkansız bir gerçeklik sunmasa da Metaverse de teknolojinin şu anda izin verdiği ölçüde bir gerçekçi deneyim yaşatmayı amaçlar. Kim bilir belki gelecekte bu gerçeklik Matrix seviyesine bile gelebilir.
Oyunlar bildiğimiz gibi bize aslında sanal bir evren sunar. Bu sanal evren içerisinde oyunun niteliğine göre çeşitli görevler ve kazanımlar vardır.
Metaverse de bu evrenler ile kripto evrenlerini birleştirerek sanal bir evrende gerçek kripto para kazanma fırsatı sunan çığır açan bir teknolojidir.{alertSuccess}
Metaverse Kripto Para Projeleri Nelerdir?
Kripto para birimlerinin de Metaverse’ te önemli bir yeri olduğunu söylemeden geçmemek gerek. Zaten son aylarda artan NFT satışlarından haberiniz varsa Metaverse’ ün bunlarla olan bağlantısını tahmin edebilirsiniz. NFT olarak satılan birçok eser dijital dünyalarda korunuyor.
Bu eserlerin de Metaverse’ te sergilenmesi ve satılabilmesi planlanıyor. Metaverse, Blockchain teknolojisi sayesinde sahip olunan herhangi bir sanal varlığı dijital evrende kullanabilme imkânını sağlayabilecek. Kısaca özetleyecek olursak kripto para birimleri, sanal bir ekonominin başarılı bir şekilde oluşmasına ve işlemesine olanak sağlayabilir.
Tüm dünyada son yıllarda insanlar mal varlıklarına Bitcoin gibi kripto paraları ekliyorlar. 20 yıl veya 30 yıl sonra Metaverse dünyasına adım attığımızda Bitcoin eskimiş kağıt parasal sistem yerine çok iyi bir alternatif. Bunların yanında bir çok Altcoin de bu dünyayı destekleyecektir.
Metaverse coin leri, tıpkı Bitcoin ve diğer Altcoinlerde olduğu gibi kripto para borsaları üzerinden satın alınabiliyor. Binance başta olmak üzere birçok global borsadan Metaverse projelerinin koinlerini alabilirsiniz. Bazı popüler Metaverse projeleri ise şöyle:
Enjin Coin (ENJ)
PlayDAPP (PLA)
Gamefi (GAFI)
Yield Guild Games (YGG)
Axie Infinity (AXS)
Decentraland (MANA)
Starlink (Starl)
The Sandbox (SAND)
Aavegotchi (GHST)
UFO Gaming (UFO)
Star Atlas (ATLAS)
Bunlardan bazıları ve bu liste her geçen gün artarak devam ediyor.
Metaverse'te Ne Yapilir?
Metaverse ile neler yapılabileceğinin bir sınırı yoktur. Minik bir kedi besleme simülasyonundan tutunda bir evrenin inşasına kadar her şey yapılabilir. Tabi bunların bir çoğu gelecek on yıllar içerisinde olacaktır. Çünkü yazıda belirttiğim gibi bir çok bilimsel uygulamanın birleşimi Metaverse oluşturacaktır. Bu uygulamaların gelişmesi ne yapılabileceği hususunda çığır açıcı gelişmeleride beraberinde getirecektir.
Decentraland oyunu Blokzincir üzerinde çalışan bir uygulamadır. Bu uygulama Ethereum ağı üzerinde çalışan oyuncuların bu oyun içerisinde sosyal ve diğer konularda etkileşime girdiği bir platform. Oyuncular burada arsa ve NFT gibi dijital içerikleri satın alabiliyor sosyal etkileşimde bulunabiliyorlar. Platform üzerinde MANA kripto para birimi kullanılıyor.
Facebook yeni adıyla Meta Horizon Worlds adlı oyunu ile bu evrene girmiş durumda. Bu oyun ile sosyal etkileşim ve iş görüşmeleri yapılabiliyor. Bu oyunda Oculus VR gözlükleri kullanabiliyorsunuz.
Bu örnekleri daha da artırabiliriz. Şu anki teknolojik seviyemiz ile geldiğimiz nokta bu olsa da gelecekte çok daha ileri seviyelerde Metaverse deneyimi yaşanacaktır.
Metaverse Nasil Çalisir?
Henüz tam anlamıyla yani gerçek kainat ile birebir aynı bir Metaverse sahip değiliz. O yüzden oyun dünyasının tarihinde kısaca bakmamız lazım. 80'li yıllarında başında Atari 2600 ile tanınmaya başlayan oyun sektörü 1 bitlik grafiklerden oluşuyordu. Şu an PlayStation 5 ve Xbox OneX oyun konsolları ve oyunları üreten veya üretilmesini sağlayan Sony, Nintendo, SEGA, Microsoft gibi oyun devlerinin yaptıkları video oyunlarına baktığımızda oyun grafiklerinin çok geliştiğini ve artık sınırları zorladığını görüyoruz. Oyun yapım motorlarından olan Unreal Engine 5, RE engine, Crystal Dynamics ve Decima oyun motorları ile yapılan oyunlar gerçek dünya görsellerinden zor ayırt edilebilir hale gelmiş durumda.
Metaverse' nin gelişimide öyle olacak. Şu an henüz oyunların ilk tanındığı 80' li yıllardaki gibi Metaverse teknolojisi yani daha yolun başında.
Metaverse ortamında kullanıcılar "Avatar" adında kendilerini ifade edecek bir siluet seçerler. Bu avatarlar kişileri betimliyor veya hayal gücüne bağlı her türlü şekilde yapılabiliyor. Sınırlı teknoloji ile belirli aşamalarını kontrol edebileceğimiz bu avatarlar bir kişiliğin Metaverse yansıma olarak da düşünülebilir.
Metaverse ortamında içerik de üretilebiliyor. Bu içerikler üretilirken belirli araçlara ihtiyaç duyuluyor. Sanal klavyeler, özel eldivenler veya 3B nesne oluşturma cihazı gibi.
Mevcut Blokzincir teknolojisinin gelişmesi Metaverse içerisinde ticareti de zamanla etkileyecektir. Kripto paraların mevcut Metaverse evreni içerisine entegre edilmesi ile ticaret gelişimi sağlanacaktır. Hatta bir çok sanal meta evren birleşerek meta evrenler topluluğunu oluşturacaktır.
Metaverse teriminin başarılı bir şekilde hayata geçmesi ve çalışması için sosyal olarak kabul görmesi gerekiyor. Gezegenimiz üzerinde yüzlerce ülke, ırk, dil, din, para gibi ayrımlar söz konusu. Bu sorunlar Metaverse üzerinde oluşturulan bir sanal evrende de olabilir. Bu bir takım kabul sorunlarına yol açacaktır. Bunların çözümü sosyal ve kültürel olarak insanlar tarafından kabul görmesidir.
Uzatılmıs Gerceklik (XR) ve Otesi
VR gözlüklerini hepiniz duymuşsunuzdur. Özellikle SONY VR ve VR2 modelleri iler bu gözlüklere uyumlu üretilen oyunlar ile oyunlardaki karakterlerin el ayak gibi uzuvlarını kullanarak hareket edebiliyor, baş ve göz hareketleriyle oyun içi etkileşimi tamamlıyorlar.
Metaverse' ün amacı VR tasarımından öte AR ve MR ile güçlendirilmiş, etkileşimin en üst ve en öte olacak biçimde şekillendirilmesidir. XR ile bu gelecekte mümkün görünmekte. Şu anki teknoloji ile yapılan sistemler çok ağır ve taşınamıyor. İleride bu sorun teknolojinin evrilmesiyle ortadan kalkacak ve ileri bir aşama açılacaktır.
insan Beyni ve Makine
Tam bir Metaverse deneyimi için beynimizin tamamen bir ağa bağlanması ve o ağ ile bütünleşmesi gerek. Matrix filminde Neo zionda ki ana ağ üzerinden matrix e beyni sayesinde bağlanıyorsa Metaverse deneyiminin tam olarak şekillenmesi bu etkileşime bağlıdır.
Şu anki VR, AR, MR ve XR teknolojileri bu düşüncenin yanına bile yaklaşamıyor maalesef fakat gelecekte her birimizin bir matrix dünyası olacağı kesin gibi.
Nesnelerin interneti (IoT) özellikli teknolojilerin gelişmesi ilk Metaverse meyvelerini verecektir. Özel hafifi gözlükler ile internete bağlı kalacak evinizdeki eşyaları ve elektronik cihazları bu gözlük ile kontrol edebileceksiniz.
Yapay zekanın gücünü burada insanlık çok iyi kullanacaktır. İnsan beyni ile yapay zeka beyninin birleşmesi ve etkileşim içerisine girmesi çığır açıcı bir gelişme olacaktır. Metaverse kavramının şekillenmesi ve gelişiminde tarihi bir nokta bu etkileşim olacaktır.
Blokzincir Teknolojileri ve Gucu
Metaverse konusunda en büyük yük taşıyıcılarından biri Blokzincir ağları olacaktır. Bu ağlar üzerinden veri aktarımı ve bir çok konuda bütünleşmeyi ve çalışabilirliği artıracağı kesindir.
Mevcut web teknolojisi veri aktarımı ve render edilmesi konusunda sınırlıdır. Daha hızlı web arayışları sürüyor ve Blokzincir burada devreye giriyor. Bulut teknolojileri ve veri depolamanın çok önemli olduğu Metaverse dünyasında hızlı sürekli ve doğru bilgiye gereksinim duyulacak. Bulut depolama çözümlerini en hızlı sunabilecek yazılımlar Blokzincir ağlarında geliştiriliyor.
Yazılım altyapısı geliştiricileri de yatırımlarını yavaş yavaş bu teknolojiye doğru kaydırıyorlar.
Donanim ve Yazilim Boyutu Ne Durumda?
Donanım üreticileri VR ve AR cihazları üretmeye devam ediyor. Oculus, Meta, HoloLens, SONY ve Microsoft ve daha bir çok firma üreticiler arasında yer alıyor. Valve Index ve Magic Leap ile takılabilir gözlükler ile etkileşime giriliyor. Apple firmasının tanıttığı son AR deneyimi ise oldukça beğeni toplamıştı.
Sanal yazılım üreticileri de boş durmuyor. Sanal dünya üreten Survios ve Epic Games gibi şirketler, sosyal dünyalar yazan VRChat ve işyerleri için kullanılan Immersed ve daha bir çok yazılım devi Metaverse yazılımlarına odaklanmış durumda. Wave adındaki bir uygulama ile insanlar çevrimiçi konserlere katılabiliyorlar. Genies veya CrypotAvatars ile kendi avatarınızı oluşturabiliyorsunuz.
Amazon ise yeni bir VR alışveriş deneyimi üzerinde çalışıyor. Metaverse üzerinden bir alışveriş merkezi inşa ederek insanların dijital ürünlerle etkileşime girmesi plan dahilinde. Microsoft, Intel ve Qualcomm dahil daha bir çok firmanın Metaverse için planı var gibi görünüyor.
Sonuc Metaverse Gelecegi Nasil Sekillendirecek?
90'lı yıllarda Ultima Online ile başlayan MMORPG-RTS oyunları aslında Metaverse kavramının başlangıcı sayılır. MMORPG oyunlarında bir karakter yaratıp o karakteri oyunun kendi dünyasında geliştirip yeni yerler keşfedersiniz. Knight Online, Rappelz , World of Warcraft, Perfect World ve dahası Metaverse kavramının atalarıdır.{alertInfo}
Bunun yanında Metaverse’ ün yalnızca oyunlar için olan bir evren olmayacağını, birçok işlevi yerine getirebileceğiniz bir sanal evren olduğunu söylemiştim.
Teknoloji endüstrisinin önde gelen figürleri de oyunlar dışında heyecan duydukları birçok şeyin olduğunu söylüyorlar. Bu isimler Metaverse’ ün, gerçek zamanlı 3D grafiklere, kişiselleştirilmiş avatarlara, basmakalıp oyunlardan ziyade daha hedef odaklı sosyal etkileşimlere, insanlara ait sanal ortamların oluşturulabilmesine ve insanlara para kazandıran bir ekonomik sisteme sahip olmasını istiyorlar.
Kısacası Metaverse, hayal edebileceğiniz çoğu şeyin sanal bir evrende yer almasını sağlayabilecek.
Tim Sweeney, Mark Zuckerberg gibi insanlar da bu büyük veri tabanının sadece bir parçasını inşa ettiklerini belirtiyorlar. Bunu günümüzdeki internet gibi düşünebilirsiniz.
Uzmanlara göre akıllı telefonlar 1980’li yıllardaki cep telefonlarına kıyasla neyse, Metaverse de şu anın sanal gerçeklik teknolojisi için o. Yani Metaverse düşünülenden çok daha geniş bir kavram.
Sonuç olarak Metaverse, şu an için kulağa bilim kurgu gibi gelse de internetin geleceği olarak tanımlanıyor.{alertWarning}
Birçok insan bu konuya şüpheyle yaklaşsa da gelecekte her şeyin yapılabileceği sanal bir evrenin var olmasının heyecan verici olduğunu söylemek yanlış olmaz. Belki de ilerde bütün zamanımızı burada geçireceğiz ya da kim bilir belki de bu teknoloji o kadar fazla gelişecek ki Metaverse’ e bilinç aktarımı gibi durumlar söz konusu olacak. Bunların olup olmayacağını zamanla göreceğiz.
Bu yazımı beğendiyseniz "Bitcoin BTC Nedir?" adlı makalemi de okuyabilirsiniz.{alertSuccess}
Hemen Şimdi Metaverse Projelerinin Coinlerini Almak İçin Tıklayınız{alertSuccess}
Note: "All content on this website is copyrighted."
Not: "Bu web sitesindeki tüm içerik telif hakkıyla korunmaktadır."
Kaynaklar: Wikipedia