Blokzincir teknolojileri ve kripto para ekosistemi ile ilgili yazıların yazıldığı ve bilgi paylaşımının yapıldığı bu platformda "Blokzincir Terimleri Sözlüğü" ne ihtiyaç olduğu çok açıktı.
Bitcoin' in ortaya çıkışından sonra adından daha da çok söz ettiren Blokzincir teknolojileri, veri transferinin yanı sıra belirli bir değere sahip olan dijital varlıklarında transferini sağlamaya ve işlem kayıtlarını güvenli bir dijital ortamda tutulmasına imkan sağlar.
Blokzincir teknolojileri açık kaynak kodlu olarak çalışır ve herhangi bir otoriteye mahkum değildir. Blokzincir üzerinde veri transferi, veri saklama, ürün servis veya hizmetlere erişim, akıllı sözleşmeler ve teknolojiler geliştirme vb.leri bir çok şekilde faydalanılır.
Böyle büyük bir bilgi birikiminin ve teknolojik kullanım avantajlarının sunulduğu Blokzincir terminolojisi ve içeriğinin daha kolay anlaşılabilmesi gereklidir.
Bu yüzden güzel bir sözlük oluşturmaya karar verdik. Terimlerin anlamlarını bilmek insanlara ileriye dönük büyük faydalar sağlar. Blokzincir terimleri oldukça zor ve karışıktır. Bazı terimler Türkçe' ye tam olarak çevrilmiş değil veya halkın kullandığı şekilde çoğu yerde kullanılmaktadır. Bu konuda Türk Dil Kurumunun çalışmalarını yakinen takip etmek en iyi seçeneğimizdir.
Kullanıcılar, terimlerin anlamlarını burada rahatlıkla bulabilecek, uzun aramalarla vakit kaybetmeyecektir.
Blokzincir terminolojisi ve kripto para dünyası karmaşık bir dünyadır. Bu sözlüğü kullanarak çoğu karmaşık terimin anlamını öğrenecek ve ileriye dönük bilgi birikimlerinizde kullanacaksınız.
Bu yazıda Blokzincir terimlerinden oluşan bir terminoloji ile ortak bir dil oluşturmayı amaçladık. Yapılan bu çalışma ile oldukça kapsamlı ve geniş bir sözlük oluşturmayı amaçlıyoruz.
Bilimsel gelişmeler ile Blokzincir ve Kripto Para evrenindeki gelişmeleri yakinen takip ederek sözlüğü devamlı olarak güncel ve eklenebilir tutacağız.
Resim: Blokzincir Terimleri Sözlüğü - Prepared by Referral Brotherhood
Son olarak belirtmek istediğim "Blockchain" İngilizce teriminin Türkçe dilimize çevirisinin henüz tam olarak karşılığı bulunamamıştır. Bazı kaynaklarda "Blokzinciri" ya da ayrı yazılış şekli olarak "Blok zincir" veya "Blok zinciri" olarak kullanıldığı görülmekte. Ayrıca bazı terimlerin aramalarda İngilizce olarak yoğun bir şekilde arandığı göz önüne alındığından sözlük içerisinde bu terimler İngilizce olarak dizine eklenmiştir.
Platformumuzda "Blockchain" İngilizce terimini Türkçe karşılığı olarak "Blokzincir" olarak kullanacağız. Sonuçta bir veri bloğu birden fazla veri bloğu ile birleşerek bir zincir oluşturmaktadır. Son sözü tabi ki TDK söyleyecektir.
"Blokzincir Terimleri Sözlüğü" alfabetik olarak sunulmaktadır.
{getToc} $title={Blokzincir Terimleri Sözlüğü}
A
Akıllı Sözleşmeler: Belirlenmiş Blokzincir ağlarında çalışan, belirli kişiler yada kurumlar arasında dağıtık defter teknolojileri protokolleri kullanılarak oluşturulmuş ve güvence altına alınmış uygulamalardır.
Altcoin: Bitcoin' in ortaya çıkışından sonra oluşturulmuş bütün kripto paralara Altcoin denir. Bunu sebebi Bitcoin örnek alınarak oluşturulmuş olmalarıdır.
Altcoin Sepeti: Kripto para yatırımcılarının birden fazla Altcoin alarak bir yatırım sepeti oluşturmalarına denir.
Arbitraj: Borsa üzerinde alım ve satım yapan yatırımcıların borsalar arasındaki fiyat farkını baz alarak yaptıkları kazançlara arbitraj denir. Arbitraj trade olarak da adlandırılır.
Ademi Merkeziyet: Blokzincir ağındaki bir projenin dağıtık defter teknolojileri ile birlikte herkes tarafından kontrol edilmesidir. Bir özerk yapı oluşturulup kilit çoğunluk elde edilir.
Açık Adres: Public Address olarak isimlendirilir. Kripto para transferlerinin yapılabilmesi için harfler ve rakamlardan oluşan adreslerdir.
Açık Anahtar: Public Key olarak isimlendirilir. Belirlenmiş bir Blokzincir ağı üzerinde kişiler arasında Bitcoin ve Altcoin transferi için oluşturulan adreslerdir.
Adres: Kripto para transferlerinin gerçekleşebilmesi için oluşturulan alfa numerik kod dizinidir.
Aday Blok: Bir madencinin ödül almak içn üzerinden işlem yaptığı bloktur.
Ağ: Blokzincir veri transferinin yapıldığı yerdir.
Ayrılmış Tanık: 1 Ağustos 2017 Tarihinde Bitcoin ağında yapılan teknik bir değişikliktir. Doğrulamada kullanılan işlem imzalarının işlem dökümünün dışına alınması amaçlanmıştır.
Ana Ağ: Herkesin erişimine açık olan ağa verilen isimdir.
Airdrop: İlgili kripto para proje sahiplerinin belirledikleri bir şekilde ücretsiz kripto para dağıtımına verilen isimdir.
Algoritma: Belirli kurallar ya da uygulamalar bütününü ifade eder. Problem çözme veya bir şemayı veya grafiği hesaplamada kullanılır.
Algoritmik Stabil Coin: Anlık olarak alım ve satım yapabilen algoritmalar ile oluşturulmuş kripto para türüdür.
Alt Limit: Bir kripto paranın halka arzında yatırımcılardan alınan en düşük yatırım teklifleridir.
Altına Endeksli Kripto Para: Bir stabil koin türüdür. Karşılığı altına endeksli kripto paradır.
Alokasyon: Bir kripto paranın toplam arzından bir miktarının proje içi yöneticilerine dağıtılmasıdır.
Anahtar Kelime: Kripto para cüzdanı adres üretirken 2048 kelime arasından rastgele 12 veya 24 kelime çeker ve bu kelimeler özel anahtar ifadeler olarak saklanır.
Anımsatıcı İfade: Kripto para cüzdanlarını açarken kullanıcılara verilen sıralı kelime gruplarıdır. Kullanıcılar kripto paralarını başka bir cüzdana aktarmak istediklerinde bu kelime gruplarını kullanırlar.
Arapsaçı: Tangle olarak ifade edilir. IOTA projesi tarafından geliştirilen bir teknolojidir. Hiç bir işlem ücreti ödemeden varlık transfer etmeyi amaçlar.
Arz Tarihi: Yeni halka arzları yapılan kripto paraları ifade eder. Belirlenen tarihte ilgili kripto paranın halka arzı sunulur.
Atomic Swap: Bir kripto paranın borsa gibi aracı kurum kullanmadan takas edilmesini sağlayan uygulamalardır.
AI: Yapay zeka.
AMA: Soru cevap etkinliğidir. Örneğin; bir kripto para yönetim ekibi yatırımcılar ile ortak bir etkinlikte buluşurlar gelen soruları cevaplarlar.
AML: Finans sektöründe kara para aklamayı önleme düzenlemelerine verilen ismin kısaltmasıdır.
API: Uygulama Programlama Ara yüzü olarak bilinir. Belirli tanımlanmış işlemlerin başka bir yazılımda kullanılmasını sağlar.
AR: Artırılmış gerçeklik.
ASIC: Problemleri çözmek için tasarlanmış çiplerdir.
B
Bitcoin: Bitcoin, 2009 yılında Satoshi NAKAMOTO adlı kişinin oluşturmuş olduğu dijital para birimine vermiş olduğu isimdir. Bitcoin 2010 yılında internet kullanıcıları tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Bitcoin arzı toplam 21 milyon adettir.
BTC: Bitcoin' in kısaltmasıdır.
Bitcoin Core: Bitcoin açık kaynak yazılımı. Bir istemci görevi de görür.
Bitcoin Evangelist: Dünya üzerindeki bitcoin FAN' larına verilen isim.
Bitcoin Pizza: Bitcoin ile yapılan ilk alışveriş bir pizza olmuştu. Bitcoin Pizza Day olarak da kutlanır.
Blok: Zincir halinde birleşen bloklardan bir tanesidir. Blok bir veri yapısıdır. Değiştirilemez bilgi yapısını içerisinde barındırır. Bloklar her yeni işlemde birbirine bağlayarak oluşmaya devam eder.
Blokzincir: Bloklardan meydana gelen verilerin yer aldığı şifrelenmiş veri bloklarıdır. Bir zincir halinde birleşirler. Her bir blok üzerindeki bilgi değişmez kayıtlar olarak saklanır ve o ağdaki diğer paydaşlar tarafından doğrulanır.
Blockchain: 2008 yılında keşfedilmiştir. Kripto paralar, akıllı sözleşmeler ve uygulamaların oluşturulabildiği ağlardır. Türkçe karşılığı Blokzincir dir. Tek tek blokların birleşmesinden meydana gelir.
Blok Başı: Madencilik sırasında işlem yapılan bloktaki ilk verilerin olduğu yer.
Başlangıç Bloğu: Bir Blokzincir ağındaki ilk bloğa denir. Genesis Block olarak isimlendirilir.
Blok Gezgini: Blokzincir üzerinde gerçekleşen işlemlerin herkes tarafından görülebildiği internet siteleridir.
Blok Ödülü: Bir blok oluştuğunda madenci tarafından alınan ödüldür.
Blok Yüksekliği: Bir Blokzincir ağındaki blok sayısıdır.
Blok Onayı: Bir ağ üzerinde çıkarılan blokların kaç kişi tarafından kaç onay aldığının belirtilmesidir.
Blokzincir Platformu: Kripto paraların veya ağ uygulamalarının üretilip dağıtılmasına yarayan zincirlerdir. Örneğin; Ethereum ağı veya Tron ağı gibi.
Botlar: Kripto para borsalarında otomatik olarak işlem yapmaya yarayan uygulamalardır. İşlem botlarıda denmektedir.
Bulut Madenciliği: Kripto para madenciliğinin farklı bir türüdür. Donanım cihazları belirli bir şirket bünyesinde bulunur. Madenciler şirkete para ödeyerek uzaktan madencilik yaparlar.
BIP: Kişilerin Bitcoin hakkındaki fikirlerini resmi olarak iletme yolu. Bitcoin İyileştirme Önerisi olarakda adlandırılır.
BEP-2 / BEP-20: Binance blok zinciri üzerinde yürütülen token standartları.
C-Ç
Cryptocurrency: Türkçe karşılığı kripto para demektir. Şimdiye kadar çıkarılmış ve çıkarılacak olan bütün Bitcoin ve Altcoinlere denir.
Coin: Koin olarak isimlendirilir. Blokzincir ağlarında çalışabilen farklı türlerdeki kripto paralardır.
Coin Yakma: Burned olarak da ifade edilir. Kripto paranın ağ üzerinde ölü bir adres bilinçli olarak gönderilmesi işlemidir. Bu sayede ilgili kripto paranın belirli bir sayıda yakılarak yok edilir. Devletlerin İtibari paralarını bilinçli olarak yakması işlemine benzer.
CEX: Bu tür borsalara Merkezi borsalar denir. Kripto paraların değiş tokuş işlemlerinin yapıldığı bir merkezi yönetim yerleri olan borsalardır. Merkezi borsalar üzerinde yatırımcılar alım ve satım işlemleri yaparlar. Borsalarda hesap açarak hesaplarındaki kripto cüzdanlarını kullanırlar.
CTF: Finans sektöründe terörizmin finanse edilmesiyle mücadele düzenlemelerine verilen ismin kısaltmasıdır.
Çevrimdışı Depolama: İnternete bağlı olmayan saklama koşullarında kripto paraların saklandığı donanımlardır.
Çevrimdışı Staking: Kripto varlıklarını soğuk cüzdanlarda internete bağlı olmadan tutan kişilere verilen ödüllerdir.
Çift Harcama: Ağ üzerinde kripto para ile yapılan ödemelerde çift ödemenin önüne geçilmesidir.
Çift Katmanlı Çözüm: Bir Blokzincir ağına paralel olarak çalışan ikinci bir ağı ifade eder. Özellikle mikro ödemelerde kullanılır. Ağ tıkanıklıklarına çözüm olarak geliştirilmiştir.
Client: Node yani düğüm kurmak için gerekli yazılımlardır.
Cüzdan: İngilizce karşılığı Wallet olarak isimlendirilir. Kripto para varlıklarını saklamak için kullanılırlar.
Crypto: Şifrelenmiş matematiksel işlemlerin bütününü ifade eder. Kripto olarak adlandırılır.
Cypherpunk: Bir Blokzincir ağına erişen devlet veya otoriter bir yetkiliyi ifade eder. Kripto para teknolojilerini teşvik eder.
Çatallanma: İngilizce karşılığı Fork olarak isimlendirilir. Bir Blokzincir ağındaki değişiklik nedeniyle ağda ortaya çıkan yeni kollardır. Çatallanma geriye doğru uyumlu ise yumuşak (soft) çatallanma, uyumsuz ise sert (hard) çatallanma olarak adlandırılır.
Çoklu İmza: Kripto para transfer işlemlerinde birden fazla anahtar kullanılmasıdır.
D
Düğüm: Blokzincir ağındaki işlemleri yerine getiren bilgi işlem birimleridir. Blokzincir işlem defterinin bilgilerinin kopyalarını tutar ve dağıtırlar.
dApp: Merkeziyetsiz uygulamalara denir.
Dijital İmza: Blokzincir üzerindeki bir işlemin doğrulanmasıdır.
DAO: Merkeziyetsiz organizasyon demektir. Özerk bir organizasyon yapısıdır. Kararlar tüm ağ katılımcıları tarafından verilir. Ağ üzerindeki akıllı sözleşmelerindeki değişiklikler oy birliğiyle karara bağlanır.
DAG: Kripto para birimlerinde kullanılan bir veri oluşturma aracıdır. Bu verilerle yapılandırma ve modelle yapılabilir.
DDoS Saldırısı: Belirlenen bir veri yığınını zararlı internet trafiği ile bozmaya yönelik çalışmalardır.
DEX: Merkeziyetsiz borsalardır. Blokzincir ağlarında değerli varlıkların değiş tokuşunun yapıldığı aracı bağımsız, bir merkezi olmayan finans kuruluşlarıdır. Merkeziyetsiz borsalar üzerinde değiş tokuş yapmak isteyen kullanıcılar kripto cüzdanlarını bağlarlar.
Delist Olma: Bir kripto paranın ilgili borsa tarafından listelerden kaldırılması durumudur. Tahtadan kaldırılmada denir.
Difficulty: Zorluk demektir. Hash oranındaki zorluğu ifade eder.
DeFi: Merkeziyetsiz Finans olarak adlandırılır. Bu sistemde aracısız bir şekilde finansal unsurlar global olarak pazarlanır. Kripto para sektöründe sıkça kullanılan bir terimdir. Varlık ticaretleri, krediler, sigortalar ve borç verme gibi finansal içeriklerdir.
Dağıtık: Blokzincir ağı üzerindeki verilerin tutulma şeklidir.
Dağıtık Defter Teknolojileri: Verilerin Blokzincir ağında dağıtık yani herkes tarafından tutulduğu defterlerdir. Bu sayede ağ üzerindeki veriler doğrulanır ve kayıt edilir.
Dağıtık Mutabakat: Bir ağdaki tüm katılımcıların fikir birliğine varmalarıdır.
Deterministik Cüzdan: Bir başlangıç noktası vasıtasıyla anahtar türetme sistemidir. ana cüzdan kaybolur ise deterministtik cüzdan sayesinde yedek kurtarılır.
Dijital Emtia: Dijital olarak alım alım ve satıma konu olan değerli varlıklardır.
Dijital İmza: Dijital ortamlarda geçekleştiren işlemlerde adres sahibini doğrulayan özel kodlardır.
Dijital Kimlik: Kişilerin kimlik bilgilerinin dijital ortamda saklanmasıdır.
Dijital Para Birimleri: Sosyal ortamlar, sanal ve çevrimiçi oyunlarda kullanılan para birimleridir. Kripto paralardan farkı kriptografik olarak şifreli değillerdir.
Doğrulayıcı: Blokzincir üzerindeki işlemlerin hukuka uygun olduğunu teyit eden kullanıcıdır.
Dolaşımdaki Arz Miktarı: Kripto paranın piyasalardaki veya kişilerdeki mevcut sayısını ifade eder.
E
Ether: Ethereum coinin yakıtına verilen isimdir. Bu yakıt Ethereum ve Ethereum tabanlı bir çok altcoin tarafından kullanılmaktadır.
Ethereum: Maksimum arzı sınırsız olan, akıllı sözleşme platformu kategorisindeki Altcoin. Ethereum' un bazı Altcoinler de olduğu gibi kendi Blokzincir ağı vardır.
ERC-20 / ERC-721 / ERC-1155: Ethereum blok zinciri üzerinde çalışan uygulama standartıdır.
Emanetçi: Kullanıcılar adına üçüncü kişiler tarafından kullanıcı anahtarlarının saklanmasıdır.
Eş İmzacı: Kripto para cüzdanlarına kısmi erişimi olan kişileri ifade eder.
Eşler Arası: Blokzincir ağındaki kişiler arasındaki veri transferi demektir. İki kişi arasında direk olarak gerçekleşir. Üçüncü bir kişiye veya aracı bir kuruma gerek yoktur. Peer to Peer yada P2P olarak isimlendirilebilir.
EVM: Ethereum Sanal Makinası demektir. Ethereum üzerinde geliştirilen uygulamaların çalıştırılması için kullanılır.
EIP: Ethereum ağı üzerinde gerçekleştirilen tekliflerdir. Geliştirmeler için fikirler verilebilir.
F
Fork: Türkçe karşılığı çatallanma demektir. Bir blok zincir ağında gerçekleşen ayrışmalardır. Soft ve Hard fork olmak üzere iki şekle ayrılır.
Faucet: Kripto Para Musluğu demektir. Bazı uygulamalar veya web siteleri belli görevler karşılığında az miktarda kripto para dağıtırlar.
Farming: Türkçe' ye Farm Yapma ya da Ürün Toplama olarak çevrilebilir. Launchpool stake havuzlarındaki listelenen coin' i kazanmak için zamanı geldiğinde toplamaya denir.
Fiat Money: İtibari paralardır. Günümüzdeki Dünya devletlerinin kullanmakta olduğu para birimleri.
FOMO: İngilizce "Fear of Missing Out" ifadesinin kısaltmasıdır. Türkçe' ye "Fırsatları Kaçırma Korkusu" olarak çevrilebilir. FOMO, insanların bir fırsatı veya deneyimi kaçırma korkusudur.
FUD: Bazı kişilerin piyasa hakkında bilinçli olarak insanlara korku ve panik yaymaları.
G
Güvenlik Anahtarları: Blokzincir ağında kullanılan özel algoritmalardan oluşan anahtarlardır. Sistem üzerindeki unsurları tanıyan kriptografik kod bilgilerini saklar.
Gereksiz Transferler: Ağ üzerinde çok küçük yer tutan fakat finansal değeri çok küçük işlemleri ifade eder.
Gecikme: Blokzincir ağındaki bir veri akışındaki süre kaybıdır.
Gas Hesaplama Birimi: Blokzincir ağındaki işlemlerin hesaplanması için kullanılan bir işlem standartıdır. Her zincirde olmaz.
Genel Dağıtık Defterler: İzinsiz dağıtık defterlerdir. Blokzincir ağındaki işlemlerin herkes tarafından izlendiği ve karara bağlandığı platformlardır. Ağa bağlanmak için izin gerekmez.
Genel Blokzincir: Herkesin Blokzincir ağına katıldığı ve dağıtık defterler ile kayıt altına alındığı zincir yapısıdır. ağdaki herkes veri blokları oluşturabilir ve doğrulayabilir.
Genesis Blok: Ağ üzerindeki ilk bloktur.
Gizli Limit: Proje sahibi kripto paranın arzı içerisinde elde edeceği yatırım miktarına ek olarak en küçük yatırımcılara kadar içeriği genişletmesidir.
Gizlilik Coinleri: Blokzincir üzerindeki işlemleri gizlemek için üretilen kripto paralardır. Kullanıcılarını anonim hale getirir.
H
Hash: Bir Blokzincir üzerinde her bir bloğun kriptografik kodlarına denir. Bu kodların kombinasyonlarının tahmin edilmesidir.
Halving: Yarılanma olarak da isimlendirilir. Madenciliği yapılan kripto paraların belirlenmiş blok sayılarına ulaştıklarında kazım işlemi daha da zorlaşır ve ödüller de yarı yarıya azaltılır. Bitcoin madenciliğinde her 210.000 blokta madencilik ödülleri yarı yarıya azaltılır.
Hard Fork: Sert Çatallanma demektir. Bir blokzincir ağındaki değişiklik nedeniyle ağda ortaya çıkan yeni koldur. Çatallanma geriye doğru uyumsuzdur.
Hard Cap: ICO etkinliklerinde hedeflenen maksimum gelir.
Hashrate: Madencilik cihazlarının bir saniyede çözebileceği kombinasyonların sayısına verilen isimdir. Bulunduğu ağ ve kripto paraya göre zorluk seviyesi artabilir ya da azalabilir.
Harcanmamış İşlem Çıktısı: Blokzincir ağındaki transfer edilen bir paranın harcanmamış olduğunu ifade eder.
Hardware Wallet: Soğuk cüzdanlar olarak isimlendirilirler. Donanım cüzdanlarıdır. Yatırımcılar Bitcoin ve Altcoinlerini yanlarında taşırlar. Sıcak cüzdanlara göre daha güvenlidir.
Hibrit Blokzincir: Özel ve genel Blokzincir yapılarının karışımıdır. Bazı uygulamalarda hibrit Blokzincir oluşumları daha avantajlı ve verimli çalışır.
Hükümsüz Blok: Blokzincir ağında yeni çözülen bir blok' un kullanılamaz olduğunu ifade eder.
HODL: Al ve bekle demektir. Yatırımcı bir kripto varlığı alır ve uzun bir süre bekler
I-İ
ICO: Belirli kripto para projelerinin hayata geçmesi için oluşturulan açıktan destekleme şeklidir. ICO sayesinde kişiler istedikleri projelere katkıda bulunabilirler.
Immutabilty: Bir blokzincir ağının asla değişemez olduğu ilkesidir.
IoT: Nesnelerin interneti demektir.
İstemci: Blokzincir ağı üzerinde işlem yapan uygulamaları ifade eder.
İtibari Para: Günümüzdeki Dünya devletlerinin kullanmakta olduğu para birimleri.
İş İspatı: POW demektir. Blokzincir ağı üzerindeki madencilerin yaptıkları işin kanıtıdır. Bu kanıt karşılığında ödül kazanırlar.
İşlem: Bir Blokzincir ağında yapılan herhangi bir işlemdir.
İşlem Kodu: Kripto paralarına transferleri sırasında Blokzincir ağında oluşturulan benzersiz kod kümeleridir.
İşlem Ücreti: Kripto para transferlerinde alınan üzretlerdir.
İşlem Gücü: Blokzincir ağındaki blokların oluşması için gerekli olan güçtür.
İz Analizi: İki farklı kripto para adreslerinin işlem hareketlerinin izlenmesidir.
İzinli Kayıt Defteri: Blokzincir ağı içerisindeki belirli kişilere verilen kayıt yetkisidir.
İzinsiz Kayıt Defteri: Blokzincir ağının herkesin erişime açık olmasıdır.
J
Jeton: Token sınıfındaki kripto paraların Türkçe dilindeki karşılığıdır. Bazı borsalar tarafından veya bazı projeler tarafından belirli ağlarda çalışabilen kripto paralardır. Borsa tokenleri bunlara örnektir. İndirimler veya belirli promosyonlar için kullanılabilir.
Jetonlaştırma: İngilizce Tokenize Etmek olarak isimlendirilir. Djital dünyadaki bir ürünün alım ve satıma konu olmasıdır.
K
Kriptografi: Belirlenmiş olan verilerin sadece belirli kişiler tarafından ulaşılabilmesi için şifrelenmesi işlemidir.
Kağıt Cüzdan: Kripto paranın QR koduyla birlikte yer aldığı belgedir.Açık adres bu belgeyle okunur.
Kanıt Ağacı: Merkle Tree olarakta isimlendirilir. Blokların içerisinde bulunan kanıt ağacıdır.
Karekod: QR kod olarak adlandırılır. Kameralar aracılığı ile belirli uygulamalar ile okunan iki boyutlu veri dizileridir.
Kayıt Defteri: Blokzincir ağı üzerindeki tutulan kayıt defterlerine denir. Ledger olarak da isimlendirilir.
Kayıt Defteri Kopyası: Blokzincir ağında tutulan kayıt defterlerinin kopyasıdır.
Karıştırma İşlemi: Kripto para transferlerindeki adreslerin diğer işlemlerle karıştırılma işlemidir. Bilinçli olarak yapılan bir işlemdir.
Kısa Kod: Kripto paraların kısatmasıdır. Örneğin; Bitcoin BTC.
Kitle Satışı: Bir projenin kaynak bulabilmesi için belirli bir oranının satışa çıkmasıdır.
Kripto: Şifrelenmiş matematiksel işlemlerin bütününü ifade eder. İngilizce Crypto olarak adlandırılır.
Kriptografik Özet: Blokzincir içerisinde oluşturulmak istenen verinin metamatiksel işlemler ile şifrelenerek bir parmaik izi veya anahtar kod haline getirilmesidir.
Kriptografik Özet Fonksiyonu: Belirli matematiksel algoritmalardan oluşan bir içeriği, belirli uzunlukta harf ve sayı dizisine çevrilerek şifrelenme işlemidir.
Kripto Madenciliği: Blokzincir ağındaki doğrulama işlemlerine verilen addır. Genelde ağ üzerindeki bir blok üretimi sırasında oradaki matematiksel işlem çözülür ve madenci yaptığı iş kanıtı karşılığında kripto para kazanır.
Kripto Para: Belirlenmiş Blokzincir ağlarında çalışan dijital değerlerdir. Günümüzdeki Dünya devletlerinin kullandığı itibari paraların karşılığı olarak düşünülebilir.
Kripto Para Cüzdanı: Kripto paraların güvenli bir şekilde tutulduğu yerdir. Bir çok çeşidi vardır. Sıcak ve soğuk cüzdan olarak ayrılabilir.
Kripto Para Emisyonu: Bir kripto paranın üretilme hızıdır.
Kripto Para Adresi: Blokzincir üzerindeki bir cüzdanın ağ ve konumunu belirten kod kümesi.
Kripto Jeton: Türkçe diline Kripto Jeton olarak çevrilebilir. Bazı borsalar tarafından veya bazı projeler tarafından belirli ağlarda çalışabilen kripto paralardır. Borsa tokenleri bunlara örnektir. İndirimler veya belirli promosyonlar için kullanılabilir.
Kriptopara Yakımı: Burned olarak da ifade edilir. Kripto paranın ağ üzerinde ölü bir ardes bilinçli olarak gönderilmesi işlemidir. Bu sayede ilgili kripto paranın belirli bir sayıda yakılaak yok edilir. Devletlerin İtibari paralarını bilinçli olarak yakması işlemine benzer.
Kripto Para Karşıtı: Kripto paraların başarısız olacağına inanan ya da kendi çıkarlarına ters oldukları için kripto paraların başarılı olmasını istemeyen kişi, kurum veya devletleri ifade eder.
Kripto Para Musluğu: Bazı uygulamalar veya web siteleri belli görevler karşılığında az miktarda kripto para dağıtırlar. Bkn. Faucet.
Kriptovarlık: Blokzincir ağları üzerinde oluşturulmuş kripto paraların bir bütün veya portföy halinde bulunmasıdır. Buna sepet de denilmektedir.
Konsorsiyum Blokzincir: Bir grup merkezi otoriteden oluşarak kontrol edilen Blokzincir oluşumlarıdır. Kontrol tek bir merkezi otoriteden değil bir gruptan oluşur.
Koin: Coin olarak isimlendirilir. Blokzincir ağlarında çalışabilen farklı türlerdeki kripto paralardır.
Komisyon Ücreti: Kripto para borsalarında alım ve satım işlemleri veya kripto para transferleri sırasında alınan ücretlerdir. Borsaların işlemler karşılığında aldıkları masraflardır.
KYC: Kimlik Doğrulama demektir. Bazı kripto para borsalarında kimlik doğrulama zorunludur.
L
Ledger: Blokzincir ağı üzerindeki tutulan kayıt defterlerine denir.
Ledger Cüzdan: Ledger firmasının kripto paraların güvenliği için üretmiş oldukları cüzdanlardır. Bu cüzdanlara soğuk cüzdanlar denir. Yatımcılar Bitcoin ve Altcoinlerini bu cüzdanlarda saklayabilirler. Günümüzdeki USB belleklere benzer. Kişiye özel şifreler barındırırlar.
Listelenme: Borsada bir kripto paranın listelenmesidir.
Launchpad: Fırlatma rampası olarakta bilinir. Kripto para borsalarında ilk defa listelencek varlıklar için yapılan etkinliklerdir.
Launchpool: Kripto para borsalarında yeni listelnen kripto varlığın bir stake havuzu ile listelenme etkinliğidir. Kullanıcılar havuzlara belirlenmiş coinleri stake ederek listelenen coin' i kazanırlar.
M
Merkeziyetsiz Organizasyonlar: Özerk bir organizasyon yapısıdır. Kararlar tüm ağ katılımcıları tarafından verilir. Ağ üzerindeki akıllı sözleşmelerindeki değişiklikler oy birliğiyle karara bağlanır.
Merkeziyetsiz Finans: DeFi olarak adlandırılır. Bu sistemde aracısız bir şekilde finansal unsurlar global olarak pazarlanır. Kripto para sektöründe sıkça kullanılan bir terimdir. Varlık ticaretleri, krediler, sigortalar ve borç verme gibi finansal içeriklerdir.
Merkezi Borsalar: Bu tür borsalara CEX borsalar denir. Kripto paraların değiş tokuş işlemlerinin yapıldığı bir merkezi yönetim yerleri olan borsalardır. Merkezi borsalar üzerinde yatırımcılar alım ve satım işlemleri yaparlar. Borsalarda hesap açarak hesaplarındaki kripto cüzdanlarını kullanırlar.
Merkeziyetsiz Borsalar: Bu tür borsalara DEX borsalar denir. Blokzincir ağlarında değerli varlıkların değiş tokuşunun yapıldığı aracı bağımsız, bir merkezi olmayan finans kuruluşlarıdır. Merkeziyetsiz borsalar üzerinde değiş tokuş yapmak isteyen kullanıcılar kripto cüzdanlarını bağlarlar.
Metadata: Bir işlem hakkındaki en derin bilgilerdir.
Metaverse: Metaverse insanların bir araya geldiği, eğlendiği, çalıştığı ve bir hayat veya bir hayat kesitini yaşadığı sanal dünyalar.
Mining: Türkçe dilinde madencilik demektir. Bitcoin ile beraber iş kanıtı (POW) sistemi ile çalışan yüzlerce Altcoin vardır. Madenciler mining yaparak Bitcoin ve Altcoin kazanırlar.
Mint: Bir Blokzincir ağı üzerinde kripto para oluşturmak için ilgili doğrulama verilerinin kaydedilmesidir.
Mainnet: Herkesin erişimine açık olan ağa verilen isimdir.
Maker: Kripto para borsalarında kulanılan bir terimdir. Piyasa yapıcı demektir. Alım ve satım işlemlerinde borsa tahtasına verilen emiri kullanıcı belirler.
Madenci: Mining demektir. Bitcoin ile beraber iş kanıtı (POW) sistemi ile çalışan yüzlerce Altcoin vardır. Madenciler mining yaparak Bitcoin ve Altcoin kazanırlar.
Madencilik Kripto Para: POW algoritmasına uyumlu olan kripto paralardır. İş ispatı ile blok başına ödül sistemi vardır.
Madencilik Havuzu: Madencilik işleminin yapıldığı ağ üzerinde bir çok madencinin birleşerek işlem güçlerini birleştirmeleridir. Gelen ödülleri paylaşırlar.
Madencilik Ödülü: Ağ üzerindeki madenciye çözdüğü blok başına ödenen ödüldür.
Madencilik Donanımı: Sadece madencillik üzerine oluşturulan bilgisayar donanımlarıdır.
Maksimum Arz Miktarı: Bir kripto paranın ulaşabileceği en üst miktar sınırıdır. Maksimum arzdan daha fazla üretilemez. Bazı kripto paraların arzı sınırsızdır.
Margin Trading: Borsadan alınan ödünç para ile işleme girilen çok yüksek risk içeren bir trade şeklidir.
Metamask: Bir sıcak kripto cüzdanı çeşididir. Daha çok DEX borsalar için kullanılır. Bir çok Blokzincir ağı ile entegredir. Kullanıcılar Metamask cüzdanlarını açarken belirli kelimelerden oluşan özel anahtar kelimeler alırlar.
Merkezi Kayıt Defteri: Finansal işlemlerin yöneten bir merkez tarafından kayıt altına alınmasıdır.
Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon: Kodlanmış kuralların bir merkeze bağlı olmadan kendi kendine çalışmasıdır.
Merged Mining: Aynı anda birden çok madencilik yapan kişi.
Mikro Bitcoin: Bitcoin' in bir milyon parçasından biridir. Yani 0,000001 BTC.
Mikro İşlem: Blokzincir ağı üzerindeki çok küçük işlemlerdir.
Mutabakat: Ağ üzerindeki katılımcıların işlemlerin doğruluğu hakkında ortak karar vermeleridir.
Mutabakat Blokzinciri: Bir organizasyon şeklinde, ortak kullanıcı grubundan oluşan Blokzincir yapısıdır.
MMO: Devasa çok oyunculu çevrim içi oyunlara verilen isim.
MR: Karma gerçekliği ifade eder.
N
Nitelikli Fikri Tapu: NFT olarak adlandırılır. Blokzincir ağları üzerinde oluşturulan başka bir eşi veya benzeri olmayan dijital eserlerdir.
Nakit Para: Günümüz devletlerinin kullandığı tedavülde olan nakit parayı ifade eder.
NFT: bkz. Nitelikli Fikri Tapu.
NFT Pazarı: NFT alım ve satım ve takas işlemlerinin yapıldığı yerlerdir. Ödemeler kripto paralar ile yapılır.
NFT Mint: Bir eserin veya fikrin NFT' ye dönüştürülme sürecidir.
NFT Oyunları: Oyuncuların belirli NFT' lere sahip olabildiği oyun türüdür. Oyuncular NFT' lerini kripto para ile alırlar ya da oyun içinde kazanırlar.
NPC: Bir oyun içerisinde bilgisayar programı tarafından kontrol edilen fakat zeki davranışlar sergileyen karakter.
O-Ö
Online Wallet: Sıcak cüzdan olarak isimlendirilebilir. Kripto paraların borsalar veya üçüncü parti uygulamalar üzerinde tutulmasıdır.
Off-Chain: Zincir dışı verilere denir. Daha sonra oluşturulan veriler ana zincire gönderilebilir.
On-Chain: Zincir içi işlemlere denir.
Özel Dağıtık Defterler: İzinli dağıtık defterlerdir. Ağa katılım için izinlerin alınması zorunludur. Bir fikir birliğinin ve kararların alınması önceden izin alınan katılımcılar tarafından gerçekleştirilir.
Özel Blokzincir: Merkezi bir otoriteye bağlı Blokzincir oluşumlarıdır. Yetki ve düğümlere Merkezi otorite karar verir.
Ödül Yarılanması: Halving olarakta isimlendirilir. Madenciliği yapılan kripto paraların belirlenmiş blok sayılarına ulaştıklarında kazım işlemi daha da zorlaşır ve ödüller de yarı yarıya azaltılır. Bitcoin madenciliğinde her 210.000 blokta madenclik ödülleri yarı yarıya azaltılır.
Ölçeklenebilirlik: Bir ağın artan talebi karşılamak için değişmesi ve büyümesidir.
Onay: Blokzincir ağında yapılan transferlerin onaylanma işlemidir. İşlemler başarılı bir şekilde aktarılır ve şifrelenir.
Onay Sayısı: İlgili Blokzincir ağında yapılan kripto para transferlerinin, transfer sırasındaki onay sayısıdır. Her ağda bu onay sayısı farklılık gösterir. Bitconin transferleri 2 onay ile gerçekleştirilirken, Ethereum ağındaki transferler 20 onay gerektirir. Tron ağında ise 1 onay yeterli oluyor.
Onaylanmamış: Ağ üzerindeki yapılan işlemlerin onaylanmadığı durumu ifade eder.
Onaylanmamış İşlem: Yapılan işlemlerin onaylanmadığıdır. Bu işlemlerin onaylanmadığı doğrulanmıştır.
Oracle: Blokzincir ağı dışındaki verilerin Blokzincir ağı içerisine sunulmasıdır.
Otomatik Piyasa Yapıcı: Alım ve satım işlemlerinin otomatikleştirildiği bir sistemdir. Automated Market Maker yani kısaca AMM adı verilir.
Önceden Kazılmış: Bir blokzincir üzerinde üretilecek ve madenciliği yapılacak kripto varlığın öceden kazımı yapılarak yazılımcılara veya belirli cüzdanlara dağıtılması işlemidir.
Özel Anahtar: Cüzdanlarda yer alan kripto paraların sahipliğini garanti eden kodlar bütünüdür.
P
Proof Of Work: İş kanıtı demektir. Blokzincir ağı üzerindeki madencilerin yaptıkları işin kanıtıdır. Bu kanıt karşılığında ödül kazanırlar.
Plasma: Bir Ethereum ölçeklendirme çözümüdür. Bu çözüm sayesinde Ethereum saniye başına işlem oranlarının büyük ölçüde artırılması amaçlanmıştır.
Peer To Peer: Blokzincir ağındaki kişiler arasındaki veri transferi demektir. İki kişi arasında direk olarak gerçekleşir. Üçüncü bir kişiye veya aracı bir kuruma gerek yoktur.
P2P: Blokzincir ağındaki kişiler arasındaki veri transferi demektir.
PWA: İngilizce olarak Progressive Web Application isimlendirilir. Web temel standartlarını takip eden bir uygulamadır.
Proof Of Stake: POW sistemine alternatif bir yapılanmadır. POS sisteminde kullanıcılar ellerindeki kripto paraları stake ederek yani belirli süre ile kitleyerek ödül kazanırlar. Pay İspatı olarak da adlandırılır.
PoA: Yetki İspatı anlamı taşır. Blokzincir ağındaki mevcut katılımcılar kimlik bilgilerini ağa bağlarlar.
Pre Sale: Ön satış demektir. Kripto paraların dolaşıma girmeden önce satın alınmasıdır.
Protokol: Bir ağdaki paydaşların fikir birliği içinde olmaları ve o ağdaki kurallar bütünüdür.
Public Key: Belirlenmiş bir Blokzincir ağı üzerinde kişiler arasında Bitcoin ve Altcoin transferi için oluşturulan adreslerdir.
Private Key: Kişiye özel oluşturulan kodlardır.
PAXG: Pax Gold adı verilen 1 ons Altın ile eşit olan stabil kripto paradır. 1 PAXG 1 Ons Altına (33,10 gr) eşdeğerdir.
Pay İspatı: POS olarak adlandırlır. Sistemdeki kullanıcılar ellerindeki kripto paraları stake ederek yani belirli süre ile kitleyerek ödül kazanırlar.
Paydaşlık: Kripto paraların belirli bir süre ile cüzdanda tutulması ve işlemlerin doğrulanması işlemidir.
Q
QR Kod: Karekod olarak adlandırılır. Kameralar aracılığı ile belirli uygulamalar ile okunan iki boyutlu veri dizileridir.
R
Rinkeby: Ethereum test ağlarından biridir.
Replay Attack: Türkçe çevirisi Tekrar Saldırısı demektir. Ağ üzerindeki kötü amaçlı kişi verileri kaydeder ve tekrar göndedir.
Resmi Doğrulama: Bir Blokzincir mekanizmasının çalışmasını kanıtlamak için matematiksel kanıtlar sunmaktır.
Rollup: Blokzincir üzerinde çalışan akıllı sözleşmenin verileri zincir dışı toplanıp geri ana zincire iletilir.
ROI: Net kar ve net maliyet arasındaki oranı temsil eder.
S-Ş
Satoshi NAKAMOTO: Bitcoin' in mucidi. 2008 yılında "A Peer to Peer Electronics Cash System" adlı makaleyi yazmıştır. Anonim olarak kalmayı tercih etmiştir. Varlığı gizemini korumaktadır.
Satoshi: 1 Bitcoin' in 100 milyon parçasından biridir. Bitcoin' in en küçük birimidir.0.00000001.
Selfish Mining: Bir madenci rekabet avantajı elde edebilmek için blokları durdurabilir veya serbest bırakabilir.
Sharding: Blokzincir ağlarındaki ölçeklenebilirlik problemini çözmeye odaklanmıştır.
Shitcoin: Belirli bir amacı veya projesi olmayan koinlere verilen isim.
Slashing: Validator görevini yapmaz ise cezalandırılmasına denir.
Security Audit: Bir Blokzincir ağının güvenlik olarak analiz edilmesidir.
Soğuk Cüzdan: Kripto paraların güvenli bir şekilde saklandığı donanımlardır. USB belleklere benzerler. Kriptografik kodlar ile kişilere özel olarak kodlanmıştır.
Sıcak Cüzdan: Kripto varlıkların Kripto para borsaları, Metamask veya Trust Wallet gibi uygulamalar üzerinde tutulmasıdır. Yani kripto paralar kişiye ait bir donanım içerisinde değil yazılımlar içerisinde tutulur.
Sıcak Depolama: Kripto paraların çevrimiçi ortamda saklanmasıdır.
Soğuk Depolama: Kripto paraların çevrimdışı donanımlarda saklanmasıdır. Sıcak depolamaya göre daha güvenlidir.
SHA-256: ABD Özel Güvenlik Birimi (NSA) tarafından oluşturulmuş ve geliştirilmiştir. Kriptografik veri şifreleme yöntemidir. Bir Hash algoritmasıdır.
Soft Fork: Yumuşak Çatallanma demektir. Bir blokzincir ağındaki değişiklik nedeniyle ağda ortaya çıkan yeni koldur. Çatallanma geriye doğru uyumludur.
Solidty: Ethereum ağı üzerinde akıllı sözleşmeler oluşturmak ve uygulamak için bir programlama dilidir.
Stabil Kripto Para: Dolar, Altın, Gümüş veya başka yatırım araçlarına birebir oranında endeksli kripto paralardır. Her kripto paraya karşılık olarak ilgili kripto para proje yönetimi rezerv tutar. Dolara endeksli ise dolar, altına endeksli ise altın olarak rezerv tutarlar.
Staking Pool: Katılımcılar stake güçlerini artırmak için bir havuzda birleşirler.
Stale Block: Blok oluşturulurken aynı anda iki bloğun oluşmasıdır.
Şifre Kodu: Verilerdeki şifreleri çözen kodlara denir.
Şifresizleştirme: Şifrelenmiş verilerin şifresizleştirilmesiyle okunur hale getirilmesidir.
T
Token: Türkçe diline Kripto Jeton olarak çevrilebilir. Bazı borsalar tarafından veya bazı projeler tarafından belirli ağlarda çalışabilen kripto paralardır. Borsa tokenleri bunlara örnektir. İndirimler veya belirli promosyonlar için kullanılabilir.
Teknik Doküman: Bir kripto para projesinin teknik bilgilerini içeren dokümandır. Whitepaper olarak isimlendirilir.
Tekrar Saldırısı: İngilizce çevirisi Replay Attack demektir. Ağ üzerindeki kötü amaçlı kişi verileri kaydeder ve tekrar göndedir.
Tam Düğüm: Blokzincir ağının tamamının kopyasına sahip olan düğümü ifade eder.
Taker: Kripto para borsalarında kullanılan bir terimdir. Piyasa alıcısı demektir. Alım ve satım işlemlerinde borsa tahtasına verilen emiri piyasa belirler.
Trust Wallet: Bir çok DEX borsa ve Blokzincir uygulamaları ile entegre olan sıcak kripto para cüzdan uygulamasıdır.
Test Ağı: Test aşamasında olan Blokzincir ağıdır.
Toplam Miktar: Bir kripto paranın piyasalarda işlem gören toplam miktarını ifade eder.
Toz Alma Saldırısı: İngilizce Dusting Attack olarak isimlendirilir. Kripto para sahiplerinin bilgilerini deşifre etmeyi amaçlayan bir saldırı türüdür.
TOR: Kullanıcıların konum ve verilerinin gizlemesini amaç eden bir projedir.
Tokenomics: Bir kripto paranın enflasyon, deflasyon, arz-talep ve diğer bütün finansal verileridir.
TPS: Bir Blokzincir ağını saniye başına yaptığı işlem oranıdır.
TRC-20: Tron ağını temsil eder. Son derece hızlı ve ucuz bir Blokzincir ağıdır. Kurucusu Justin SUN' dır.
TXID: Blokzincir ağları üzerinde yapılan kripto para transferlerinin kayıt edilmiş halidir.
U-Ü
Uzlaşma Mekanizmaları: Blokzincir üzerindeki iş kanıtı (POW) ya da hisse kanıtı mekanizmalarında kullanılan, bilgilerin doğru, değiştirilemez veya güvenli olduğunun katılımcılar tarafından belirlenmesidir.
USDT: Tether adı verilen Amerikan Dolarına endeksli stabil kripto paradır. 1 USDT 1 Amerikan Dolarına eşittir.
Üç Boyutlu: 3D veya 3B olarak da isimlendirilir.
V
Vesayetsiz: Bir kripto para cüzdanının sadece sahibi tarafından kullanılmasını ifade eder. Vesayeti yoktur.
VR: Sanal gerçeklik.
W
Wallet: Cüzdan demektir. Sıcak ve soğuk cüzdanlar olmak üzere iki çeşit kripto para cüzdanı vardır.
Whitepaper: Bir kripto para projesinin teknik bilgilerini içeren dokümandır.
X
XR: Uzatılmış gerçeklik yani sanal gerçeklik ve artırılmış gerçekliğin karma bir gerçeklik ile daha da üst seviyelere çıkmış hali.
Y
Yan Zincir: Ana Blokzincir ağına bağlı çalışan yan zincirdir. İkinci katman çözümü olarak da bilinir.
Yıldırım Ağı: Bitcoin' in ölçeklenebilirlik sorununa çözüm olarak geliştirilmiştir. İkinci katman ödeme protokolüdür. Aynı adrese gönderilen işlemlerin yükünü azaltarak tek bir işlemde gönderim amaçlanır.
Z
Zaman Kilidi: Bir tür ilkel akıllı sözleşme modelidir.
Zincir Bölünmesi: Bir Blokzincir ağının teknik olarak veya zorunlu bir şekilde bölünmesidir.
Zorluk Derecesi: Kripto para madenciliğinde kullanılan bir terimdir. Blok üretimindeki işlemlerin matematiksel zorluk derecesidir. Yarılanma ile zamanla daha da artar.
Note: "All content on this website is copyrighted."
Not: "Bu web sitesindeki tüm içerik telif hakkıyla korunmaktadır."